قانون شهروندی کانادا (Citizenship Act) به این نکته اشاره دارد که شهروندی کانادا بر اساس تولد فرزند در کانادا بر اساس قانون خاک (Jus Soli) اعطاء می شود. بر اساس این قانون، هر کودکی که در خاک کانادا متولد شود حق کسب شهروندی کانادا را به دست می آورد. به کودکانی که با این روش شهروندی کانادا را اخذ می کنند به اصطلاح کودکان قلاب شده یا anchor اطلاق می کنند.
متاسفانه قانون خاک در بسیاری از کشورها از جمله استرالیا، فرانسه، آلمان، ایرلند، نیوزیلند، اسپانیا و انگلستان با محدودیتهایی مواجه شده است و این کشورها اعطای شهروندی به کودکان متولد شده در این کشورها را منوط به شهروند بودن حداقل یکی از والدین در این کشورها کرده اند. تنها کشورهای معدودی از 195 کشور، شهروندی خود را به کودکان متولد شده در آن کشور اعطاء می کنند حتی اگر هر دو والد کودک متولد شده شهروند آن کشور نباشند. در حال حاضر هیچ کدام از کشورهای اروپایی از قانون خاک پیروی نمی کنند. از میان کشورهای عضو گروه هفت، کانادا و امریکا تنها کشورهایی هستند که هنوز از قانون خاک تبعیت می کنند.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، اخیراً دستوری اجرایی صادر کرده است که هدف آن محدود کردن اعطای شهروندی بر اساس تولد در خاک آمریکا است. بر اساس این دستور، تنها کودکانی که حداقل یکی از والدینشان شهروند آمریکا یا دارای اقامت دائم قانونی (کارت سبز) هستند، می‌توانند شهروندی آمریکا را دریافت کنند. این اقدام با هدف کاهش مهاجرت غیرقانونی و پدیده‌ای موسوم به "گردشگری زایمان" صورت گرفته است.
با این حال، این دستور با چالش‌های قانونی متعددی مواجه شده است. چندین قاضی فدرال، از جمله قاضی دبرا بوردمن، اجرای این دستور را به دلیل مغایرت با متمم چهاردهم قانون اساسی ایالات متحده که شهروندی را به تمامی افراد متولد شده در خاک آمریکا اعطا می‌کند، متوقف کرده‌اند. این متمم تصریح می‌کند که تمامی افرادی که در ایالات متحده متولد یا تابعیت گرفته‌اند و تحت صلاحیت قضایی آن هستند، شهروند آمریکا محسوب می‌شوند.
در واکنش به این تصمیمات قضایی، دولت ترامپ از دیوان عالی ایالات متحده درخواست کرده است تا در این موضوع مداخله کرده و به دولت اجازه دهد تا محدودیت‌های مورد نظر را حداقل به صورت جزئی اجرا کند. دولت استدلال می‌کند که این سیاست برای مقابله با سوءاستفاده‌های مرتبط با مهاجرت غیرقانونی ضروری است.
با توجه به پیچیدگی‌های قانونی و اختلافات موجود، سرنوشت نهایی این دستور اجرایی در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و تصمیم نهایی احتمالاً توسط دیوان عالی ایالات متحده اتخاذ خواهد شد.
در حال حاضر کانادا از معدود کشورهایی است که شهروندی بدون قید و شرط به کودکان متولد شده در کانادا اعطاء می کند. هر کودک متولد شده در کانادا به صورت اتوماتیک شهروند کانادا محسوب می شود حتی اگر هیچ یک از والدینش شهروند کانادا نباشند.
کودکانی که با این روش شهروند کانادا می شوند از مزایای زیر برخوردار می شوند:
- حق اقامت و مسافرت به کانادا در زمان دلخواه بدون نیاز به اخذ ویزا
- امکان برخورداری از آموزش رایگان و دیگر مزایای اجتماعی
اگر والدین کودکانی که با این روش شهروند کانادا شده اند بخواهند در کانادا به همراه کودک خود باقی بمانند باید برای انواع ویزهای موقت مانند دانشجویی، ویزای کاری و درخواست تمدید ویزای توریستی اقدام کنند و برای اخذ این ویزاها شرایط لازم را داشته باشند.
از طرف دیگر، برخی از کودکانی که در کانادا متولد می شوند به همراه والدین خود به کشورهای خود باز می گردند و والدین امیدوار هستند که وقتی کودکشان به سنین بالاتر برسند بتوانند به کانادا برگردد و در این کشور از حق تحصیل رایگان در دوران دبستان و دبیرستان، شهریه پایین تر در دوره کالج و دانشگاه و نیز حق کار و اقامت دائم برخوردار شوند.
قانون اداره مهاجرت، پناهندگی و شهروندی کانادا تصریح می کند که هر مادر بارداری که قصد زایمان در کانادا را دارد، باید درخواست ویزای موقت وی بر اساس توانایی مالی متقاضی، و میزان توانایی مالی وی برای پرداخت هزینه های زایمان و بستری شدن در بیمارستان، میزان ثبات اقتصادی و اجتماعی متقاضی در کشور مبدأ، احتمال ترک خاک کانادا پس از پایان موعد مقرر و سابقه کیفری و سایر عوامل مرتبط با ویزاهای موقت مورد ارزیابی قرار گیرد. بنابراین بر اساس نص صریح قانون مهاجرت، هیچ افسری اجازه ندارد فایل ویزای موقت متقاضی را بر اساس قصد و نیت زایمان در خاک کانادا مردود اعلام نماید.
در بیشتر موارد، پدر و گاهی سایر اقوام هم در صورت واجد شرایط بودن می توانند برای اخذ ویزای موقت اقدام کنند.
مطالعات اخیر نشان می‌دهد که تعداد مادران غیرمقیم که برای زایمان و دریافت شهروندی برای فرزندان خود به کانادا سفر می‌کنند، به طور قابل توجهی افزایش یافته و از برآوردهای قبلی فراتر رفته است. به عنوان مثال، در استان بریتیش کلمبیا، تعداد تولدهای ناشی از گردشگری زایمان در سال گذشته به 513 مورد رسید، در حالی که در دو سال تحت تأثیر پاندمی، به طور میانگین 152 مورد گزارش شده بود.
در سال 2022، تولدهای غیرمقیم 1.0 درصد از کل تولدهای کانادا را تشکیل می‌دادند و تخمین زده می‌شود که حدود 50 درصد از این تولدها مربوط به گردشگری زایمان باشد. به طور خاص، بیمارستان Humber River در تورنتو گزارش داد که 10.5 درصد از تمام تولدها مربوط به غیرمقیم‌ها بوده، در حالی که بیمارستان St. Mary’s در مونترال 9.4 درصد را گزارش کرده است. بیمارستان ریچموند در بریتیش کلمبیا، که قبلاً به عنوان مرکز گردشگری زایمان شناخته می‌شد، شاهد افزایش تولدهای غیرمقیم به 4 درصد در سال 2022 بود، در حالی که در دوران پاندمی این میزان به شدت کاهش یافته بود.
این آمار نشان‌دهنده بازگشت مجدد پدیده گردشگری زایمان در کانادا پس از پاندمی است، به ویژه در برخی بیمارستان‌ها که افزایش چشمگیری در تعداد تولدهای غیرمقیم مشاهده شده است.
موافقان و مخالفان
بحث در مورد اعطای شهروندی به کودکان متولد شده در خاک کانادا، به ویژه در پی تغییرات اخیر سیاست‌های ایالات متحده، شدت گرفته است.
در ژانویه 2025، دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، فرمانی اجرایی را امضا کرد که به هدف توقف اعطای شهروندی به کودکانی که از والدین غیرآمریکایی در خاک این کشور متولد می‌شوند، صادر شد. این اقدام باعث شد بحث‌های مشابهی در کانادا نیز در مورد قوانین اعطای شهروندی به جریان بیفتد.
کانادا به طور سنتی از اصل "حق خاک" (jus soli) پیروی می‌کند، که به تمامی افرادی که در خاک کانادا متولد می‌شوند، صرف نظر از وضعیت اقامت والدین، شهروندی اعطا می‌کند.
با این حال، نگرانی‌ها در مورد پدیده‌ای به نام "توریسم زایمان" - که در آن اتباع خارجی به منظور اخذ شهروندی برای فرزندشان به کانادا سفر می‌کنند - این سیاست را با چالش مواجه کرده است.
در سال 2018، حزب محافظه‌کار کانادا پیشنهادی را تصویب کرد که به موجب آن، شهروندی تنها در صورتی به کودکان اعطا می‌شود که حداقل یکی از والدین شهروند یا مقیم دائم کانادا باشد.
این پیشنهاد نشان‌دهنده افزایش فشارها برای اصلاح قوانین شهروندی کانادا است.
طرفداران لغو این قانون معتقدند که اعطای شهروندی به کودکانی که والدینشان ارتباط واقعی با کانادا ندارند، منجر به سوءاستفاده از سیستم و تحمیل هزینه‌های اضافی به خدمات عمومی می‌شود.
آن‌ها بر این باورند که شهروندی باید بر اساس ارتباط واقعی با کشور، مانند تابعیت یا اقامت طولانی‌مدت والدین، اعطا شود.
در مقابل، مخالفان این تغییرات هشدار می‌دهند که لغو شهروندی بر اساس حق خاک می‌تواند چالش‌های قانونی و پیامدهای ناخواسته‌ای به همراه داشته باشد.
آن‌ها تأکید می‌کنند که تعداد موارد مربوط به توریسم زایمان بسیار اندک است و قوانین فعلی نیز راهکارهای لازم برای جلوگیری از سوءاستفاده‌ها را فراهم می‌کنند.
تا مارس 2025، دولت کانادا هنوز تغییراتی در قوانین شهروندی اعمال نکرده است.
اما این مسئله همچنان یکی از موضوعات داغ بحث‌های عمومی است که تحت تأثیر بحث‌های گسترده‌تر در مورد مهاجرت، هویت ملی و تغییرات سیاست‌های سایر کشورها قرار دارد.
سرنوشت کودکان
برخی از کودکانی که با هدف اخذ شهروندی کانادا در کانادا متولد می شوند به کشورهای خود باز می گردند. این کودکان وقتی به سنین اوائل نوجوانی می رسند احتمالا به تنهایی به منظور ادامه تحصیل و داشتن زندگی بهتر به کانادا بر می گردند در حالیکه دوست و یا فامیلی در کنار خود ندارند. این کودکان معمولا احساساتی مانند سرگشتگی و تنهایی را در کانادا تجربه می کنند و تصویر مثبت ذهنی آنان از کانادا خدشه دار می شود. والدین این کودکان همواره با تصمیمات متناقضی مواجه هستند: آیا باید کودکانشان را در کشور خود نگه دارند در حالیکه شرایط آموزشی و شاید اجتماعی و فرهنگی با ثباتی ندارند و یا اینکه این کودکان را در اوائل نوجوانی به امید داشتن آینده ای بهتر به کانادا بفرستند و نتوانند بر روند تحصیل و رشد آنان نظارتی داشته باشند. بسیاری از این والدین به این امید که کودکان آنان در آینده بتوانند والدین خود را نیز به کانادا بیاورند کودکان خود را در سنین پایین به کانادا می فرستند. درخواست اقامت والدین این کودکان با وجود اقامت فرزندانشان در کانادا در بسیاری از موارد مردود می شود و این والدین یا باید به صورت غیر قانونی در کانادا اقامت داشته باشند و همیشه با خطر اخراج از کانادا مواجه باشند و یا کودکان خود را ترک کنند و به کشور خود بازگردند. در این حالت این کودکان هستند که قربانی شرایط نامناسب مهاجرتی والدین خود می شوند. در برخی موارد والدین مجبور می شوند کودکان خود را به سازمانهای حمایتی کودکان در کانادا بسپارند. بر اساس آخرین آمار، اکثر کودکانی که به کانادا باز می گردند بین 16 تا 18 سال سن دارند.
تشکیلات و سازمانهای مرتبط
در حال حاضر شهروندان کشور چین بیشترین متقاضیان این قانون محسوب می شوند و فرزندان آنان بیشتر در شهر ونکور کانادا متولد می شوند. خانه ها و هتل های متعددی در شهر ونکور با همین هدف فعالیت می کنند که تعدادی از آنان غیر قانونی کار می کنند. آژانسها و واسطه های بسیاری در کشور چین روی این موضوع تمرکز دارند و مبالغ هنگفتی از مادران باردار برای زایمان در کانادا اخاذی می کنند. این موسسات با بهترین بیمارستانهای ونکور قرارداد دارند و با پزشکان متخصص زنان و زایمان همکاری می کنند. مادران باردار معمولا دو ماه قبل از زایمان و یک ماه پس از زایمان در این خانه ها و مهمانخانه ها اقامت می کنند تا زمانی که بتوانند پاسپورت کانادایی کودک خود را دریافت کنند. اقامت سه ماهه در این خانه ها چیزی حدود 25 هزار دلار هزینه بر می دارد.