قانون شهروندی کانادا (Citizenship Act) به این نکته اشاره دارد که شهروندی کانادا بر اساس تولد فرزند در کانادا بر اساس قانون خاک (Jus Soli) اعطاء می شود. بر اساس این قانون، هر کودکی که در خاک کانادا متولد شود حق کسب شهروندی کانادا را به دست می آورد. به کودکانی که با این روش شهروندی کانادا را اخذ می کنند به اصطلاح کودکان قلاب شده یا anchor اطلاق می کنند.
متاسفانه قانون خاک در بسیاری از کشورها از جمله استرالیا، فرانسه، آلمان، ایرلند، نیوزیلند، اسپانیا و انگلستان با محدودیتهایی مواجه شده است و این کشورها اعطای شهروندی به کودکان متولد شده در این کشورها را منوط به شهروند بودن حداقل یکی از والدین در این کشورها کرده اند. تنها کشورهای معدودی از 195 کشور، شهروندی خود را به کودکان متولد شده در آن کشور اعطاء می کنند حتی اگر هر دو والد کودک متولد شده شهروند آن کشور نباشند. در حال حاضر هیچ کدام از کشورهای اروپایی از قانون خاک پیروی نمی کنند. از میان کشورهای عضو گروه هفت، کانادا و امریکا تنها کشورهایی هستند که هنوز از قانون خاک تبعیت می کنند.
در حال حاضر کانادا از معدود کشورهایی است که شهروندی بدون قید و شرط به کودکان متولد شده در کانادا اعطاء می کند. هر کودک متولد شده در کانادا به صورت اتوماتیک شهروند کانادا محسوب می شود حتی اگر هیچ یک از والدینش شهروند کانادا نباشند.
کودکانی که با این روش شهروند کانادا می شوند از مزایای زیر برخوردار می شوند:
- حق اقامت و مسافرت به کانادا در زمان دلخواه بدون نیاز به اخذ ویزا
- امکان برخورداری از آموزش رایگان و دیگر مزایای اجتماعی
اگر والدین کودکانی که با این روش شهروند کانادا شده اند بخواهند در کانادا به همراه کودک خود باقی بمانند باید برای انواع ویزهای موقت مانند دانشجویی، ویزای کاری و توریستی اقدام کنند و برای اخذ این ویزاها شرایط لازم را داشته باشند.
بسیاری از کودکانی که در کانادا متولد می شوند به همراه والدین خود به کشورهای خود باز می گردند و والدین امیدوار هستند که وقتی کودکشان بزرگ شود می تواند به کانادا برگردد و در این کشور از حق تحصیل رایگان در دوران دبستان و دبیرستان، شهریه پایین تر در دوره کالج و دانشگاه و نیز حق کار و اقامت دائم برخوردار خواهد بود.
قانون اداره مهاجرت، پناهندگی و شهروندی کانادا تصریح می کند که هر مادر بارداری که قصد زایمان در کانادا را دارد، باید درخواست ویزای موقت وی بر اساس توانایی مالی متقاضی، و میزان توانایی مالی وی برای پرداخت هزینه های زایمان و بستری شدن در بیمارستان، میزان ثبات اقتصادی و اجتماعی متقاضی در کشور مبدأ، احتمال ترک خاک کانادا پس از پایان موعد مقرر و سابقه کیفری و سایر عوامل مرتبط با ویزاهای موقت مورد ارزیابی قرار گیرد. بنابراین بر اساس نص صریح قانون مهاجرت، هیچ افسری اجازه ندارد فایل ویزای موقت متقاضی را بر اساس این قصد و نیت مردود اعلام نماید.
در بیشتر موارد، پدر و گاهی سایر اقوام هم در صورت واجد شرایط بودن می توانند برای اخذ ویزای موقت اقدام کنند.
انتخاب بیمارستان و پزشک متخصص یکی از عواملی است که روی هزینه های زایمان تاثیر دارد.
پژوهشهای اخیر نشان می دهد که تعداد مادرانی که با هدف زایمان و اخذ شهروندی کانادا برای کودکان خود به کانادا سفر می کنند بیش از پنج برابر تعدادی است که در گذشته تخمین زده می شد. بیمارستان ریچموند هیل در ایالت بریتیش کلمبیا بیشترین آمار تولد این کودکان را گزارش کرده است. از ده بیمارستانی که در سراسر کانادا بیشترین تعداد تولد این کودکان را ثبت کرده اند 6 بیمارستان در شهر تورنتو قرار دارند. آمار رسمی کانادا از سال 2013 تا سال 2018 تولد تعداد 1561 کودک را ثبت کرده است یعنی به طور متوسط هر ساله 312 کودک از والدین غیر کانادایی در خاک کانادا متولد شده اند. اما اخیرا یک مطالعه جدید که توسط موسسه پژوهش در سیاستهای عمومی (Institute for Research on Public Policy) نشان می دهد که احتمالا تعداد کودکان متولد شده در این بازه زمانی بین 1500 تا 2000 کودک بوده است. این موسسه اضافه می کند که تعداد این کودکان در سال 2010، 1354 کودک بوده است اما این تعداد در سال 2017 به 3628 کودک رسیده است. البته این آمار میان مادرانی که به منظور ادامه تحصیل و یا کار به کانادا آمده اند با کسانی که فقط به منظور تولد فرزندشان به کانادا آمده اند تمایزی قائل نمی شود. اما برآورد می شود که بین 40 تا 50 درصد از این کودکان مادرانی دارند که فقط به منظور تولد فرزندشان تقاضای ویزای موقت کانادا را داده اند و تقاضای انان مورد موافقت قرار گرفته است.
موافقان و مخالفان
بحث اعطای شهروندی به کودکانی که والدین آنها شهروند یا مقیم کانادا نیستند و در این کشور مالیات پرداخت نمی کنند همزمان با احتمال حذف این قانون در امریکا توسط ترامپ، در کانادا نیز مورد توجه قرار گرفت. مخالفان بر این باور هستند که اخذ شهروندی کانادا با استفاده از این قانون در واقع وجود نقصی در قوانین است که خارجیان از این نقص سوء استفاده می کنند و امتیاز شهروندی کانادا را برای فرزندان خود به دست می آورند در حالیکه استحقاق این امتیاز را ندارند. این دسته از مخالفان معتقدند که استفاده این کودکان از مزایای تحصیل رایگان و سایر مزایای مختص شهروندان کانادا بار مالی را بر دوش شهروندان کانادایی که مالیات پرداخت می کنند تحمیل می کند و مزایای خاصی برای آنان به همراه ندارد. مخالفان این قانون عقیده دارند که خارجیانی که فرزندان خود را در کانادا به دنیا می آورند پیوند معناداری با جامعه کانادا ندارند و اعطای امتیاز شهروندی به کودکان آنان توجیهی ندارد.
مخالفت با اعطای شهروندی به کودکانی که والدین غیر کانادایی دارند بحث تازه ای نیست. در زمان نخست وزیری استفان هارپر در سال 2012، حزب محافظه کار لغو این قانون را مورد بررسی قرار داد اما با توجه به تعداد اندک کودکانی که با هدف اخذ شهروندی کانادا در کانادا متولد می شدند اندک گزارش شده بود (حداکثر 500 کودک در سال) لغو این قانون با توجه به هزینه اجرایی اعمال آن ملغی شد.
با این وجود، با توجه به اینکه انتظار می رود بحث مهاجرت و پناهندگی یکی از بحثهای داغ انتخابات سال آینده کانادا باشد، حزب محافظه کار امسال تابستان به لغو این قانون رأی داد. تصویب این پیشنهاد توسط حزب محافظه کار قانون نیست و لازم الاجرا نمی باشد اما نشانگر این نکته است که تبلیغ روی لغو این قانون بخشی از کارزار انتخاباتی این حزب در سال آینده خواهد بود.
در مقابل این گروه، گروه دیگری اعتقاد دارند که آمار تولد کودکان با هدف کسب شهروندی کانادا مشکل عمده ای در حال حاضر برای کانادا نیست اما این آمار باید به دقت دنبال شود. این گروه معتقدند که سیاستگزاری درست باید بر اساس شواهد محکم و آمار صحیح صورت بگیرد. بر اساس استدلال این گروه، در حال حاضر birth tourism حداکثر تنها نیم درصد از کل تعداد متولدین کشور کانادا را در بر می گیرد که مشکل بزرگی نیست اما باید به دقت دنبال شود. این گروه معتقدند که در صورتیکه مسئله birth tourism به معضل مهمی تبدیل شود باید راهکارهای زیر در پیش گرفته شود:
- قانون اداره مهاجرت اصلاح گردد تا اگر مادر بارداری قصد زایمان خود در کانادا و یا بارداری خود را در ارائه درخواست ویزای توریستی اش پنهان نماید جرم تلقی شود.
- از رویکرد استرالیا اقتباس شود و حق شهروندی کانادا به کودکانی تعلق بگیرد که حداقل یکی از والدین آنها شهروند و یا مقیم کانادا باشند و کودک ده سال پس از تولدش در کانادا اقامت داشته باشد.
- قوانینی تدوین شود که از حمایت از birth tourism و مشاوران و خدمات مرتبط با آنها جلوگیری شود. در همین ارتباط هزینه زایمان در بیمارستانهای کانادا برای شهروندان کشورهای خارجی به شدت افزایش پیدا کند و بیمارستانها قبل از صدور گواهی تولد وجه بیمارستان و خدمات پزشکی مرتبط را به تمامی دریافت کرده باشند.
سرنوشت کودکان
بسیاری از کودکانی که با هدف اخذ شهروندی کانادا در کانادا متولد می شوند به کشورهای خود باز می گردند. این کودکان وقتی به سنین اوائل نوجوانی می رسند احتمالا به تنهایی به کانادا به منظور ادامه تحصیل و داشتن زندگی بهتر بر می گردند در حالیکه دوست و یا فامیلی در کنار خود ندارند. این کودکان معمولا احساساتی مانند سرگشتگی و تنهایی را در کانادا تجربه می کنند و تصویر مثبت ذهنی آنان از کانادا خدشه دار می شود. والدین این کودکان همواره با تصمیمات متناقضی مواجه هستند: آیا باید کودکانشان را در کشور خود نگه دارند در حالیکه شرایط آموزشی و شاید اجتماعی و فرهنگی با ثباتی ندارند و یا اینکه این کودکان را در اوائل نوجوانی به امید داشتن آینده ای بهتر به کانادا بفرستند و نتوانند بر روند تحصیل و رشد آنان نظارتی داشته باشند. بسیاری از این والدین به این امید که کودکان آنان در آینده بتوانند والدین خود را نیز به کانادا بیاورند کودکان خود را در سنین پایین به کانادا می فرستند. درخواست اقامت والدین این کودکان با وجود اقامت فرزندانشان در کانادا در بسیاری از موارد مردود می شود و این والدین یا باید به صورت غیر قانونی در کانادا اقامت داشته باشند و همیشه با خطر اخراج از کانادا مواجه باشند و یا کودکان خود را ترک کنند و به کشور خود بازگردند. در این حالت این کودکان هستند که قربانی شرایط نامناسب مهاجرتی والدین خود می شوند. در برخی موارد والدین مجبور می شوند کودکان خود را به سازمانهای حمایتی کودکان در کانادا بسپارند. بر اساس آخرین آمار، اکثر کودکانی که به کانادا باز می گردند بین 16 تا 18 سال سن دارند.
تشکیلات و سازمانهای مرتبط
در حال حاضر شهروندان کشور چین بیشترین متقاضیان این قانون محسوب می شوند و فرزندان آنان بیشتر در شهر ونکور کانادا متولد می شوند. خانه ها و مهمانخانه های متعددی در شهر ونکور با همین هدف فعالیت می کنند که تعدادی از آنان غیر قانونی کار می کنند. آژانسها و واسطه های بسیاری در کشور چین روی این موضوع تمرکز دارند و مبالغ هنگفتی از مادران باردار برای زایمان در کانادا اخاذی می کنند. این موسسات با بهترین بیمارستانهای ونکور قرارداد دارند و با پزشکان متخصص زنان و زایمان همکاری می کنند. مادران باردار معمولا دو ماه قبل از زایمان و یک ماه پس از زایمان در این خانه ها و مهمانخانه ها اقامت می کنند تا زمانی که بتوانند پاسپورت کانادایی کودک خود را دریافت کنند. اقامت سه ماهه در این خانه ها چیزی حدود 25 هزار دلار هزینه بر می دارد.